((Ποτήρι Φλογισμένο - Flaming Cup)) Αθανάσιος Χριστόπουλος

Φωτιά, φωτιά να ανάψει   Fire, fire, let ignite

ποτήρι να σε κάψει! o glass to be burnt! 

Στην Αίτνα να κυλήσεις In the Etna to roll

και μέσα να αναλύσεις. and inside to melt.

Αφού σε ήπιε εκείνη After she drank you

εκείνη που με πίνει she who drinks me (consumes my heart)

και σ' άγγιξα στο στόμα and my mouth touched you

μου άναψες το σώμα. you lit my body.

Και τώρα ο καμένος And now me the burned

στις φλόγες βουτηγμένος, in flames drenched

κοντεύω να αναλύσω, I am close to melt

χωρίς ποτέ να σβήσω. without ever to quench

Αλίμον' αν τολμούσα Alas! if I could dare

και σφίγγοντας φιλούσα squeeze and kiss

τα χείλη τ' αναμμένα the flaming lips

που άγγιξαν εσένα! that touched you, flaming cup!

(Λυρικά 1811)

Αθανάσιος Χριστόπουλος 1772-1847 Athanasios Christopoulos
(Σαν σήμερα γεννήθηκε, στις 2 Μαΐου στην Καστοριά)

Διαφορές με το πρωτότυπο...ο τίτλος είναι Φλόγες, Αίτνη...ο καϊμένος σ' ταις φλόγαις βουτημένος...με άναψες το σώμα...μια παλιά μαρτυρία βορειοελλαδίτικης αιτιατικής από τον Καστοριανό δημοτικιστή ποιητή, επίσης λόγιο, δικαστή, Φαναριώτη και μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Είναι αυτός που σύστησε ο Σπυρίδων Τρικούπης στον Σολωμό να διαβάσει τα "Λυρικά" του (χωρισμένα σε ερωτικά και βακχικά), όταν ο τελευταίος απόρησε "μα δεν ξέρω καλά ελληνικά, από πού να ξεκινήσω;'' Επειδή είναι ευχάριστα για τον αρχάριο. 

"Εγώ ζητώ το τώρα, και τούτη µόν’ την ώρα, οπόσο ηµπορώ, τον Βάκχον µου ρουφώντας, τον Έρωτα φιλώντας,  πασχίζω να χαρώ'. Του Καβάφη που μιμείται, στο ομότιτλο ποίημα, τον Χριστόπουλο. Από αυτήν την άποψη οι Φλόγες δεν είναι αντιπροσωπευτικό, δεν ανήκει στην ίδια κατηγορία με τα υπόλοιπα ελαφρά, αρκαδικά και ανακρεόντεια. Και ίσως και για αυτό τον λόγο δεν είναι γνωστό. Μπορεί να φταίει και ο τίτλος.

Το σενάριο ως εξής. Ο ποιητής ήταν ερωτευμένος με μία Ιταλίδα από Σικελία, που γνώρισε στην Πάντοβα (τότε λέγαμε Πατάβιο) όπου σπούδαζε. Εκείνη όμως τον έβλεπε μόνο φιλικά, αυτός έβραζε και αυτή στον κόσμο της. Κάποτε με αφορμή ένα βιβλίο που της είχε δανείσει, όρισαν ραντεβού σε ένα ταβερνάκι. Έρχεται το γκαρσόνι και φέρνει δυο ποτηράκια μαλβαζία, που είχαν παραγγείλει. Μια στιγμή λέει η φιλενάδα "πάω τουαλέτα", και βρίσκει τότε ευκαιρία ο Θανάσης και σκέφτεται "αφού δεν μπορώ την ίδια να φιλήσω, ας αγγίξω λίγο του ποτηριού τα χείλη". Και με το που το κάνει αυτό, παθαίνει μια φούντωση, μια φαγούρα· ο γιατρός είπε αργότερα ότι ήταν αλλεργική αντίδραση από το κραγιόν. Και του 'ρχεται τότε η έμπνευση και γράφει τις "Φλόγες"...θα μπορούσε να είναι μία εκλογίκευση για αυτό το κατ' εξοχήν ερωτικό φετιχιστικό ποίημα κατάρας για της ερωμένης το ποτήρι. Συνήθως το ζηλεύουνε, εδώ το καταριούνται. Τα παράλογα του ερωτικού ψυχισμού. Ένα ξεχωριστό τραγούδι γιατί συνδυάζει διαφορετικούς κόσμους, είναι έντεχνο καψούρικο, όχι της θλίψης αλλά της μανίας· έχει χτυπήσει σαράντα ο πυρετός του έρωτα. 

Ψάχνοντας δεν βρίσκω κάτι αντίστοιχο νεοελληνικό, δεν βρίσκω π.χ. τη φράση ''εκείνη/ος που με πίνει" ή "που την ψυχή μου πίνει". Η μεταφορική έννοια του πίνω στα ερωτικά ή θα σημαίνει "γεύομαι"...Πίνω, πίνω απ' τους χυμούς σου...Σε βλέπω στο ποτήρι μου και πίνοντας σε πίνω, κι όταν τελειώσει το πιοτό δεν ξέρω τι θα γίνω....ή "καταπίνω, καταστρέφω". Την ίδια ακριβώς έννοια που έχει το τρώγω...με τρώνε οι έγνοιες....θα μπορούσαμε να λέμε και...με πίνουνε οι έγνοιες. Η πλησιέστερη φράση που μου 'ρχεται: Καλό είναι να το πίνεις το κρασί αλλά να μη σε πίνει. 

Μια παρένθεση πριν πάμε στα παράλληλα, να πούμε ότι το αναλύω (χαλαρώνω, καταστρέφω) εδώ σημαίνει λιώνω. Η επικρατούσα ετυμολόγηση του Χατζιδάκι λέει πώς προέρχεται από το λειόω, κάνω κάτι λείο, τρίβω, λειοτριβέω, για αυτό γράφεται λειώνω ή κατ' απλούστευση λιώνω. Ο Ψυχάρης υποστήριζε τη γραφή "λύωνω" και όντως το πολύσημο (υδρόλυση, γλυκόλυση) και λαϊκό ρήμα λύω/λύνω σε μας ακούγεται πιο κόντα στο λιώνω από το λειαίνω, αλλά σε ελληνιστικούς παπύρους μαγείας έγραφαν "μάγνητον λίθον λειώσας καὶ ἕψησον ὁμοῦ". (μαγνητόπετρα αφού λιώσεις βράσε τα μαζί)

Λέει η Αθηνά Γεωργαντά στο Οίνος στην Ποίηση, τόμος 3ος, σελ. 71 εκδ. Φάνη Μπουτάρη: Μεγάλος είναι ο κίνδυνος αν ενωθούν οι ισχυρές φωτιές: Venus in vino, ignis in igne (Αφροδίτη στο κρασί, φωτιά στη φωτιά). Λέγαν οι αρχαίοι "μὴ πυρὶ πῦρ ἔπαγε" μη φέρνεις στη φωτιά φωτιά. Και ο Παπαδιαμάντης θα ονομάσει το κρασί "ρευστὸν πῦρ".  Ολόκληρο αυτό το ποίημα της Αφροδίτης παίζει με συνώνυμα, παράγωγα και σημασιολογικά επακόλουθα της φωτιάς για να δείξει ότι το κρασί μαζί με τον έρωτα καίνε την ψυχή και το σώμα μας.....στο στίχο ''εκείνη που με πίνει'' λανθάνει το μοτίβο της Αναρρόφησης της Ψυχής....

Και μεταφράζω τα παράλληλα ποιήματα.

Τὸ σκύφος ἁδὺ γέγηθε, λέγει δ' ὅτι τᾶς φιλέρωτος

Ζηνοφίλας ψαύει τοῦ λαλίου στόματος.

Ὂλβιον· εἲθ' ὑπ' ἐμοῖς νῦν χείλεσι χείλεα θεῖσα

ἀπνευστὶ ψυχὰν τάν ἐν ἐμοὶ προπίοι!

(Μελέαγρος, 1ος π.Χ.)

Γλυκά η κούπα εχει χαρεί, και ο λόγος είναι επειδή

της ερωτιάρας Ζηνοφίλας στόμα φλύαρο ακουμπά.

Τί ευτυχία και χαρά· μακάρι και στα χείλη μου νά 'βαζε τα δικά της

και μονορούφι νά 'πινε εκείνη την ψυχή μου!

I drank your flesh, and when the soul brimmed up 

in that sufficing cup, 

Then, slowly, steadfastly, I drank your soul ; 

Thus I possessed you whole.
.......

Ήπια τη σάρκα σου και όταν ξεχείλισε η καρδιά
 στο γεμάτο ποτήρι,

τότε, αργά, σταθερά, ήπια και την ψυχή σου·

έτσι ολόκληρη ήσουν στην κατοχή μου.

......

Rapture by Arthur Symons (Ουαλός, 1865-1945) 

rapture αρπαγή, συναρπαγή (συναρπάζω), έκσταση, ηδονή, βιασμός (rape). Δεν μπορεί να μεταφραστεί αυτολεξεί, όπως και το possesed που παραπέμπει στη δαιμονική κατοχή. "Σαν δαίμονας ο Έρωτας κατέχει την ψυχή μας".

Ἄλλοι τὸν οἶνον ηὐλόγουν τὸν ἐν Ῥόδῳ

ὡς ἡδὺν εἰς ὄσφρησιν, ἡδὺν εἰς πόσιν·

ἐγὼ δὲ τοῦτον ηὐλόγησα πολλάκις

ὡς εἰς Ῥοδάνθης πλησιάζοντα στόμα,

ἤ καὶ τὸ κόνδυ μακαριστόν ᾠόμην

ὡς τῆς Ῥοδάνθης τοῦ καλοῦ χείλους θίγον.

Τί μοι τὰ πολλὰ καὶ τί μοι μακρὸς λόγος;

ἐζηλοτύπουν τῷ κυπέλλῳ πολλάκις

τῶν τηλικούτων θιγγάνοντι χειλέων.

Άλλοι της Ρόδου το κρασί παινούσαν, εύοσμο που 'ναι και γλυκό·

και εγώ το παίνεσα συχνά, καθώς εσίμωνε το στόμα της Ροδάνθης,

μακάριζα και το ποτήρι που τα ωραία της άγγιζε χείλη.

Μα τί πολυλογώ; ζήλευα, που τέτοια χείλη έπιανε.

(Τὰ κατὰ Ῥοδάνθην καὶ Δοσικλέα - Θεόδωρος Πρόδρομος 12ος αι.)

Και κλείνω με έναν τούρκικο αμανέ που ακουγόταν στο 
σήριαλ "Χριστός Ξανασταυρώνεται"

Το κρασί στο κελάρι παλιώνει

και του έρωτα το κρασί στην καρδιά μου

κι απ' τα δυο με μιας ήπια

πίστεψε με, μέσα μου καίγομαι

ο άνθρωπος τα χείλη ποτήρι

και το ποτήρι χείλη πως είναι νομίζει

κι απ' τα δυο με μιας ήπια

πίστεψε με, μέσα μου καίγομαι.


Αν βρω αντίστοιχο νεοελληνικό θα βάλω