Όχι πια, γλυκόλαλα κορίτσια (Alcman of Sparta, frg 26)

Links (wiki Alcman) (Lyric Poetry Bowra) (Alcman and the Cosmos of Sparta) (choircampus) (Spartan Women Pomeroy) (old man thinking) (kingfisher and fairy) (Ballet dancer on the sea) (Mozart Fantasy in D minor) (waves) (Old Man/impressionism) (Terpsichore ballet) (Spartan woman) (Roman mosaic of Alcman) (Kingfisher spray paint)

οὔ μ' ἔτι, παρσενικαὶ μελιγάρυες ἱαρόφωνοι,

γυῖα φέρην δύναται· βάλε δὴ βάλε κηρύλος εἴην,

ὅς τ' ἐπὶ κύματος ἄνθος ἅμ' ἀλκυόνεσσι ποτήται

νηδεὲς ἦτορ ἔχων, ἁλιπόρφυρος ἱαρὸς ὄρνις

Όχι πια γλυκόλα κορίτσια με τις ποθητές σας τις φωνές, τα γόνατα μου άλλο εμένα δε βαστούνε. Αχ και να 'μουν κηρύλος, που στον ανθό των κυμάτων πετάει μαζί με τις αλκυόνες· δίχως φόβο στην καρδιά, το θαλασσοπόρφυρο αυτές, τ' άγιο πουλί κουβαλούνε.

όχι πια γλυκόλα κορίτσια με τις ποθητές σας τις φωνές, τα μέλη μου άλλο πια δε με κρατούν. Αχ και να 'μουν ανοιξιάτικο θαλασσοπούλι που πετά με τις αλκυόνες παν' από το ανθό του κύματος, χωρίς φόβο στην καρδιά, μόνο χαρά—γαλάζιο σαν τη θάλασσα. (ΙΝ Καζάζη)

Γλυκολαλούσες παρθένες, μελίφωνες δε μου βαστούνε τώρα τα γονατα πια! αχ και να 'μουν, αχ και να 'μουν κηρύλος, που στον ανθό των κυμάτων απάνω, πετώντας οι αλκυόνες, δίχως να τρέμει το θαλασσοπόρφυρο,το άγιο πουλί κουβαλούνε. (ΙΘ Κακριδή)

 ......

...συγκριτική παρένθεση...


...((Αχ, να 'μουνα ψηλά σε απόκρημνες σπηλιές

και φτερωτό πουλί σε ιπτάμενα κοπάδια

κάποιος θεός να μ' έβανε))

 ((Ευριπίδη Ιππόλυτος 732, στάσιμο β'))...

.......

Παρσενικαί/παρθενικές (νεάνιδες ή ὀρχηστρίδες/χορεύτριες) με τις "ποθητές φωνές", γιατί στο χειρόγραφο μερικοί διαβάζουν αντί ἱαρόφωνοι, ἱμερόφωνοι, (himeros, πόθος). Ομοίως και για "το ανοιξιάτικο" πουλί: εἴαρος (ἔαρος/ἔαρ) αντί ἱαρός/ἱερός ὄρνις. Επίσης και νηλεὲς (ανελέητο/ανυποχώρητο) αντί νηδεὲς, άφοβο (νη + δέος) (κατά το νηπενθές και νηστεία, PIE ne) που ταιριάζει βέβαια περισσότερο για τον Ἀίδην, ὃς ὑπὸ χθονὶ δώματα ναίει, νηλεὲς ἦτορ ἔχων.


Το ποίημα έφτασε σε μας χάρη στον Αντίγονο από την Κάρυστο, ερανιστή της ελληνιστικής εποχής. Στο βιβλίο του "Ιστοριών Παραδόξων Συναγωγή" έδωσε την παρακάτω ερμηνεία.


τῶν δε ἀλκυόνων οἱ ἄρσενες κηρύλοι καλοῦνται·  ὅταν οὖν ὑπὸ τοῦ γήρως ἀσθενήσωσιν καὶ μηκέτι δύνωνται πέτεσθαι, φέρουσιν αὐτοὺς αἱ θήλειαι ἐπὶ τῶν πτερῶν λαβοῦσαι· καὶ ἔστι τὸ ὑπὸ τοῦ Ἀλκμᾶνος λεγόμενον τούτῳ συνῳκειωμένον (συσχετιστεί)· φησὶν γὰρ ἀσθενὴς ὢν διὰ τὸ γῆρας καὶ τοῖς  χοροῖς οὐ δυνάμενος συμπεριφέρεσθαι οὐδὲ τῇ τῶν παρθένων ὀρχήσει.


(Αρχαία Ελληνική Λυρική Ποίηση, Maurice Bowra, μτφ ΙΝ Καζάζη, Α' σελ.51)

Οι έξοχοι και θαυμαστοί αυτοί στίχοι βρίσκουν απήχηση σε κάθε καρδιά, ώστε εύκολα υποθέτει κανείς ότι αποτελούν απλή αποτύπωση εκείνης της επιθυμίας για απόδραση που είναι χαρακτηριστική σε ολόκληρη τη ρομαντική ποίηση...ωστόσο με το δίκιο του θα αναρωτηθεί κανείς κατά πόσο ήταν δυνατό να γράψει ένας Αλκμάν ρομαντική ποίηση. Ο Αντίγονος από την Κάρυστο που παραθέτει τους στίχους τους εξηγεί με διαφορετικό τρόπο. Λέει δηλαδή ότι κηρύλοι ονομάζονταν οι αρσενικές αλκυόνες, που κουρασμένες και ανήμπορες πια, στα γηρατειά τους, να πετάξουν, τις φορτώνονταν στη ράχη τα θηλυκά ταίρια τους...έτσι και τον Αλκμάνα τον αδυνάτισαν τα γερατειά και δεν μπορεί να συμμετέχει και αυτός στο τραγούδι και το χορό των κοριτσιών...χρησιμοποιεί μια μισομυθική παράδοση από τη ζωή των πουλιών, για να εκφράσει τη λαχτάρα του να σμίξει με το χορό, πράγμα που δεν το επιτρέπει η ηλικία του....ασφαλώς οι στίχοι γράφτηκαν με κάποιο αληθινό περιστατικό και δεν μπορεί παρά να σκεφτούμε ότι οι τα κορίτσια που συμμετείχαν στην εκτέλεση υποδύονταν χορό Αλκυόνων. Χοροί πουλιών ήταν αρκετά συνηθισμένοι στην Ελλάδα...


 Παράλληλα με αυτά, νεότερος Νορβηγός φιλόλογος, ονόματι Gjert Vestrheim, στην παρακάτω εργασία του (Alcman frg 26, A Wish for Fame), αφού παραθέτει τις προηγούμενες  κριτικές σχετικά με την εκδοχή του Αντίγονου, με κύριο σημείο τριβής το ποτῆται (πετάει) που θα 'πρεπε, λένε, να είναι φορεῖται (μεταφέρεται), δίνει μια νέα ερμηνεία: το απόσπασμα είναι παρθενείου προοίμιο, στο οποίο ο Αλκμάν εύχεται και καλεί το χορό των κοριτσιών/τους εκτελεστές να μεταφέρουν στους νεότερους την τέχνη του δημιουργού κατά τη καβαφική γεροντική χαρμολύπη, που "έφηβοι τώρα τους δικούς του στίχους λένε". Ο Αντίγονος, βέβαια, θα γνώριζε στην εποχή του ολόκληρο το άσμα· δίχως τα συγκείμενα η φαντασία κάνει άλματα· μέχρι και με το χαμένο παρθένειο "Κολυμβώσαι", έχει υποθετικά συνδεθεί η αλκυόνη, ως καταδυτικό πτηνό ή μήπως το παρήγγειλε στον ποιητή, κάποιος Σπαρτιάτης ανάπηρος πολέμου;;..


Μια άλλη ευφάνταστη παρατήρηση που λέγεται είναι πως αφού, κατά το μύθο, οι αλκυόνες έχουν σχετιστεί με το χειμώνα, ο χειμώνας συμβολίζει τα  γηρατειά του ποιητή. Αν όμως γεννούν το Γενάρη, θα 'ταν λίγο δύσκολο να γηροκομούν ταυτόχρονα και τους ηλικιωμένους κηρύλους. Παρόλο που αυτό, για τις φίλανδρες αλκυόνες, αναφέρεται και από τον Πλούταρχο, ανήκει στο χώρο του μύθου· αν δείτε πουλί να μεταφέρει στη ράχη του άλλο, φωτογραφήστε το. Ο Αριστοτέλης μάλιστα, τα αναφέρει ως διαφορετικά παραθαλλάσια είδη πουλιών. Αλήθεια το 'χετε πετύχει αυτό το πτηνό εν Ελλάδι;..


Οι Αλκυόνες/Kingfishers χωρίζονται σε τρεις οικογένειες: Alcedinidae (river kingfishers), Halcyonidae (tree kingfishers), και Cerylidae (water kingfishers). Δασεία λοιπόν, στο halcyon και ψιλή στο alcedo (που συμφωνεί με το αρχαίο ἀλκυών) εξαιτίας της παρετυμόλογης τάσης να μεταφραστεί η ἀλκυών, ως ἁλίκυος/ἔγκυος, που κύει/κυεῖ ἐνάλιος, στη θάλασσα. Μάλλον σημαίνει, η δυνατή· ομόρριζο με τα Αλκέτης και Αλκμάν/Αλκμάων, δωρικό του Αλκμαίων/ Αλκμέων· ελληνικό τ' όνομα του αν και η καταγωγή του ή λακωνική ή λυδική. Έγραψε κυρίως παρθένεια, χορικά λυρικά άσματα για κορίτσια, κάτι που συνηθιζόταν στο Δωρικό κόσμο, καθώς έδινε περισσότερη ελευθερία στις γυναίκες. Το μεγαλύτερος μέρος του έργου του έχει χαθεί και μαζί του, μια ματιά εκ των έσω για την αρχαία Σπάρτη.